Cũng như các lĩnh vực khác, trong lĩnh vực Tâm lý học, công việc khám bệnh để hình thành chẩn đoán là bước đầu tiên vô cùng quan trọng và cơ bản. Bởi vì, khám bệnh lý tâm lý không phải như khám các bệnh lý cơ thể. Do đó, tất yếu phải có kỹ thuật và nghệ thuật khám chuyên khoa. Trong thực hành lâm sàng, đã không ít có những chẩn đoán phân biệt nhầm lẫn hoặc sai lầm các rối loạn tâm thần chức năng và thực thể đối với các thầy thuốc chuyên khoa cơ thể; còn đối với các thầy thuốc chuyên khoa tâm lý, sự phát hiện và đánh giá đúng triệu chứng và hội chứng rối loạn tâm lý nền tảng ban đầu nhiều khi còn mơ hồ, thậm chí đặt tên triệu chứng chưa đúng, kế cận đánh giá các triệu chứng tâm lý xuất hiện trong quá trình điều trị. Không thể đưa ra chẩn đoán đúng, toàn diện, nếu như người thầy thuốc không biết cách tiếp cận khám người bệnh tâm lý, và như vậy, không có đủ các thông tin về triệu chứng rối loạn tâm lý – cơ thể. Thêm vào đó, cần phải có kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực tâm lý trong mối quan hệ tâm – thể, mới đánh giá bao quát được các rối loạn tâm lý và hành vi trên người bệnh.
Cho đến nay, trong kho tàng văn học nước nhà chưa có nhiều tài liệu về lĩnh vực tâm lý, đặc biệt, tài liệu hệ thống các rối loạn tâm lý – hành vi thường gặp trong thực hành lâm sàng và trong cộng đồng. Xuất phát từ đúc kết những kinh nghiệm thực hành lâm sàng khám chữa người bệnh tâm lý, với mong muốn góp phần giúp cho các thầy thuốc lâm sàng nói chung, đặc biệt các thầy thuốc chuyên khoa tâm lý có kỹ năng và kiến thức tổng quan trong công tác khám chẩn đoán và điều trị người bệnh tâm lý có kết quả, chúng tôi xin ra mắt bạn đọc quyển sách “Chẩn đoán, điều trị các rối loạn tâm lý và hành vi”. Quyển sách được tác giả trình bày có hệ thống các rối loạn tâm lý có nguồn gốc thực thể tại não, ngoài não, nguồn gốc tâm sinh, nguồn gốc nội sinh, hoặc nguồn gốc do sử dụng các chất tác động tâm lý, kể cả nguồn gốc rối loạn sinh lý và các nhân tố cơ thể. Phần lớn các rối loạn tâm lý và hành vi thường gặp trong thực hành lâm sàng tâm lý học, tác giả hệ thống chặt lọc dựa trên phân loại bệnh quốc tế lần thứ 10 năm 1992. Quyển sách được trình bày 4 phần: Phần 1, sách giới thiệu khám người bệnh tâm lý. Trong phần này, tác giả tổng quát một cách hệ thống hoạt động tâm lý là hoạt động của bộ não (vỏ não và dưới vỏ); đi sâu trình bày khái niệm thuật ngữ các rối loạn của hoạt động tâm lý cơ bản, là vô cùng quan trọng nhằm giúp nhận biết phát hiện sớm, đánh giá đúng các triệu chứng, hội chứng tâm lý bệnh lý; đặc biệt rối loạn cảm xúc, một thành tổ có liên quan đến hệ thần kinh trung ương cấp cao (vỏ não) và các chức năng cơ quan nội tạng thông qua hệ thần kinh thực vật nằm ở não trung gian (dưới vỏ), được tác giả trình bày rất chi tiết về sự nhận biết các triệu chứng và hội chứng điển hình, không điển hình, giúp tổng quan được bức tranh sinh động rối loạn cảm xúc trong thực hành lâm sàng các chuyên khoa; theo đó trình bày cách tiếp xúc khám một người bệnh tâm lý. Tác giả nhấn mạnh và làm rõ cách khám
Đặc biệt của chuyên khoa tâm thần, đó là năng lực quan sát và hỏi bệnh nhằm phát hiện những biến đổi dù nhỏ nhất từ tâm lý chiều sâu liên quan đến các nhân tố tâm lý xã hội.
Phần 2, sách trình bày các rối loạn tâm thần – hành vi thường gặp. Trong phần này, tác giả đã lọc đưa ra tám chương rối loạn tâm thần – hành vi thường gặp trong hơn bốn trăm rối loạn tâm thần theo phân loại bệnh quốc tế hiện nay. Trong mỗi chương, các rối loạn tâm thần – hành vi được làm sáng rõ khái niệm, đặc điểm lâm sàng, tiêu chuẩn chẩn đoán, nhằm giúp cho các nhà lâm sàng tâm thần học, kể cả các bác sĩ đa khoa dễ nhận thấy để phát hiện và điều trị sớm tại cộng đồng. Phần 3, sử dụng các thuốc hướng tâm thần. Trong đó, tác giả tập trung trình bày nguyên tắc sử dụng và cơ chế tác dụng của các thuốc chống loạn thần, thuốc chống trầm cảm, thuốc giải lo âu và thuốc cân kỳ. Phần 4, sách trình bày một sổ trắc nghiệm tâm lý hỗ trợ chẩn đoán lâm sàng. Trong đó, giới hạn trình bày các thang đánh giá trầm cảm và lo âu, thang đánh giá suy giảm nhận thức, thang đánh giá nhân cách nhiều pha và trắc nghiệm nhân cách xác định khí chất người bệnh là thường sử dụng nhiều trong đo lường chẩn đoán và nghiên cứu. Mặc dù đã có những cố gắng trong biên soạn, song chắc chắn cuốn sách không tránh khỏi những thiếu sót nhất định, tác giả mong nhận được những đóng góp chân tình quý báu của các bạn đồng nghiệp và độc giả để lần tái bản sau được hoàn chỉnh hơn.
Thay mặt nhóm biên soạn
PGS.TS. TRẦN HỮU BÌNH
Giảng viên cao cấp, thầy thuốc Nhân dân,
Nguyên Viện trưởng Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia,
Phó chủ nhiệm Bộ môn Tâm thần Trường Đại học Y Hà Nội.
