Nói tới năng lượng hạt nhân, tia phóng xạ, người ta thường hình dung ra các tổn thương ghê gớm do các quả bom nguyên tử và các sự cố như Trec-nô-bưn gây ra. Đúng là tác dụng của năng lượng hạt nhân rất lớn nhưng khoa học kỹ thuật ngày nay đã cho phép con người tận dụng được mặt tốt, khắc phục mặt xấu để đảm bảo an toàn và kiểm soát được các bức xạ hạt nhân, mang lại lợi ích cho con người: trong công nghiệp, thuỷ văn khí tượng, địa chất tài nguyên, nông nghiệp và nhất là trong y sinh học.
Bằng kỹ thuật đánh dấu phóng xạ với những liều lượng tuy rất nhỏ nhưng có thể ghi đo, theo dõi được các đồng vị phóng xạ đến tận cùng ở các mô và tế bào. Y học hạt nhân đã sáng tạo ra nhiều phương pháp thăm dò chức năng, định lượng và ghi hình rất hữu ích. Ghi hình phóng xạ đã có những bước tiến vượt bậc và mang lại giá trị chẩn đoán rất sớm bởi vì (khác hẳn các phương pháp ghi hình y học khác như X quang, siêu âm, cộng hưởng từ) ghi hình phóng xạ mang đến không chỉ những thông tin về cấu trúc, hình thái mà còn những thông tin về chức năng. Thật vậy, các dược chất phóng xạ được hấp phụ vào các mô, tạng để ghi hình đã tập trung vào đó theo các cơ chế về hoạt động chức năng, chuyển hoá. Ta biết rằng các thay đổi chức năng thường xảy ra sớm hơn các thay đổi về cấu trúc. Vì vậy ngày nay các kỹ thuật SPECT, PET hay hệ liên kết SPECT/CT và PET/CT đã trở thành nhu cầu rất bức thiết cho các cơ sở lâm sàng hiện đại.
Các kỹ thuật điều trị bằng các nguồn phóng xạ hở cũng đang phát huy nhiều hiệu quả, mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho bệnh nhân.
Chính vì vậy, môn YHHN được đưa vào giảng dạy ở bậc đại học và trên đại học ở các trường đại học trên thế giới, ở nước ta, do các khó khăn khách quan và chủ quan, chuyên ngành này chưa phát triển đồng đều và sâu rộng theo yêu cầu. Tuy nhiên, đã từ lâu nó là môn học chính thức trong chương trình đại học và sau đại học của Trường Đại học Y Hà Nội.
Biên soạn giáo trình “Y học hạt nhân” lần này, chúng tôi muốn đạt mục tiêu là làm cho sinh viên y khoa có được:
– Hiểu biết nội dung cơ bản của YHHN.
– Nắm vững nguyên lý và ưu điểm của một số phương pháp đinh lượng miễn dịch phóng xạ RIA, IRMA và ứng dụng của chúng.
– Hiểu kỹ cơ chế, nguyên lý và ưu điểm chẩn đoán YHHN thường dùng.
– Biết cách sử dụng các kỹ thuật YHHN thích hợp trong công tác NCKH chuyên ngành của mình.
– Nắm vững cơ chế, nguyên lý và khả năng ứng dụng một số phương pháp điều trị phổ biến bằng YHHN.
– Hiểu biết nguyên lý, cơ chế, các biện pháp kiểm soát an toàn bức xạ.
Từ đó họ cũng học hỏi được một sô kỹ năng cần thiết:
– Biết chỉ định đúng và chống chỉ định làm xét nghiệm in vitro, in vivo, điều trị bằng kỹ thuật YHHN đối với một số bệnh thường gặp.
– Phân tích, đánh giá đúng kết quả xét nghiệm YHHN đối với chẩn đoán, theo dõi sau điều trị một số bệnh thông thường.
– Biết xây dựng mô hình nghiên cứu với việc sử dụng các kỹ thuật YHHN thích hợp để giải quyết các vấn đề chuyên môn của ngành mình.
– Biết phòng tránh, giữ vệ sinh an toàn phóng xạ cho bản thân, đồng nghiệp, bệnh nhân và môi trường đối với bức xạ ion hoá.
Hơn thế nữa, chúng tôi hi vọng sau khi học xong, các bác sỹ đa khoa tương lai sẽ có một thái độ:
– Trân trọng, yêu thích môn YHHN.
– Có thái độ và hành vi đúng đắn khi làm việc tiếp xúc với các nguồn phóng xạ.
– Có thể tiếp tục tự học thêm YHHN và biết cách tìm đến YHHN trong NCKH khi cần thiết.
– Giải thích cho bệnh nhân và mọi người những kiến thức về YHHN cơ bản khi họ đề cập đến.
Do thời lượng có hạn, nội dung lại phong phú nên chúng tôi chỉ lựa chọn những vấn đề cơ bản nhất của YHHN. Để hiểu được thấu đáo, các sinh viên cần ôn tập lại một số kiến thức vật lý hạt nhân ở các chương trình trước đây và tham khảo một sô tài liệu liên quan.
Chúng tôi chân thành cảm ơn sự góp ý của các đồng nghiệp để cuốn sách giáo khoa được hoàn thiện hơn.
