Khoảng 30 năm sau khi cái tên khô mắt được đưa vào Nhật Bản, hiểu biết về khô mắt tại Nhật Bản đã tiến bộ đáng kể. Trong khoảng thời gian này, định nghĩa và tiêu chuẩn chẩn đoán khô mắt đầu tiên tại Nhật Bản (phiên bản 1995) đã được sửa lại 2 lần (phiên bản 2006 và phiên bản 2016) và hiện tại là phiên bản 2016. Trong phiên bản 1995, các triệu chứng cơ năng của khô mắt không được chú ý. Trong phiên bản 2006, triệu chứng cơ năng đã được bổ sung vào định nghĩa và tiêu chuẩn chẩn đoán; vòng xoắn bệnh lý của phim nước mắt và biểu mô bề mặt nhãn cầu trong khô mắt, được cho là một bệnh lý mạn tính. Trong định nghĩa và tiêu chuẩn chẩn đoán của phiên bản 2016 hiện nay, sự mất ổn định của phim nước mắt, mà chính là thời gian vỡ phim nước mắt (Break-Up Time: BUT) ngắn, được coi là khía cạnh quan trọng nhất để phân biệt mắt bị khô và mắt bình thường, trong khi vẫn giữ được tầm quan trọng của triệu chứng cơ năng. Hiện nay, khô mắt được hiểu là một bệnh mà trong đó các yếu tố nguy cơ như tuổi, giới tính, bệnh tật, các phương pháp điều trị, lối sống và môi trường bên ngoài làm giảm sự ổn định của phim nước mắt trên bề mặt nhãn cầu, gây ra các triệu chứng khó chịu tại mắt và giảm thị lực. Tại Nhật Bản, các thuốc nhỏ mắt mới, được ứng dụng trong điều trị khô mắt như dung dịch nhỏ mắt diquafosol và hỗn dịch nhỏ mắt rebamipide, đã đưa Nhật Bản trở thành một trong những nước đứng đầu trên thế giới về lĩnh vực khô mắt.Khi khám bệnh nhân khô mắt ở phòng điều trị ngoại trú, bạn khám và điều trị cho họ thế nào? Khi chúng tôi khám tại phòng khám chuyên khoa khô mắt, trước khi có TFOD (Tear Film Oriented Diagnosis: chẩn đoán dựa vào phim nước mắt), khái niệm mà tôi sẽ giới thiệu với bạn trong cuốn sách này, mỗi thành viên của phòng khám không nhất thiết phải có chẩn đoán trên cùng một nguyên tắc và do đó, chúng tôi đã không điều trị bệnh dựa theo nguyên tắc chung đó. Tuy nhiên, từ khi TFOD ra đời, chúng tôi có khả năng chẩn đoán khô mắt dựa trên cùng một nền tảng và lựa chọn điều trị theo nguyên tắc giống nhau. Nói cách khác, ngôn ngữ phổ biến trong chẩn đoán và điều trị khô mắt tương ứng là TFOD và TFOT (Tear Film Oriented Therapy: điều trị dựa vào phim nước mắt). Và một khi bạn quen sử dụng TFOD, bạn sẽ không dùng lại cách chẩn đoán và điều trị khô mắt truyền thống nữa. Việc chẩn đoán sẽ rất nhanh, và bạn sẽ có thể lựa chọn phương án điều trị phù hợp nhất. Nhờ đó, những hình thái khô mắt khó điều trị trước đây thì nay có thể được hiểu biết rõ ràng. Triệu chứng cơ năng quan trọng nhất của khô mắt là khó mở mắt hay chính là khó giữ hai mí mở ra do thời gian vỡ phim nước mắt ngắn. Lý do là, khi ổn định thì phim nước mắt có thể trải rộng trên bề mặt giác mạc và bảo vệ tế bào biểu mô giác mạc khỏi bị khô. Và sự ổn định của phim nước mắt tại vùng đống tử sẽ duy trì chức năng thị giác trong lúc mở mắt. Tuy nhiên, chỉ có vậy thôi sao? Bệnh nhân khô mắt có thể có cảm giác khó chịu khi chớp mắt. Ngoài ra, khi che phủ bề mặt nhãn cầu như là một lớp màng, nước mắt có tác dụng bôi trơn để bảo vệ bề mặt nhãn cầu khỏi tác động ma sát, gây ra khi chớp mắt. Do đó, trong khôMắt do thiếu nước, không chỉ có giảm sự ổn định của phim nước mắt mà lực ma sát giữa mí
mắt và bề mặt nhãn cầu sinh ra khi chớp mắt còn tăng lên. Vì vậy, các khó chịu tại mắt liên
quan tới tăng lực ma sát như cộm và đau sẽ trở thành triệu chứng cơ năng của bệnh nhân khô
mắt. Cũng có những trường hợp mà triệu chứng khó chịu ở mắt giống với khô mắt do mắt
đó có các bệnh bề mặt nhãn cầu liên quan tới tăng lực ma sát của mí mắt, nhưng thời gian vỡ
phim nước mắt (Break-Up-Time: BUT) vẫn bình thường thì khi đó không thể chẩn đoán là
bệnh nhân bị khô mắt. Vì thế, nếu bạn có hiểu biết đầy đủ về các khái niệm TFOD và TFOT,
bạn sẽ chú ý hơn đến những bệnh lý bề mặt nhãn cầu làm tăng ma sát và bạn sẽ điều trị khô
mắt hiệu quả hơn.
Trong cuốn sách này, tôi cố gắng giải thích khái niệm TFOD và TFOT, mà bạn có thể đã
thường nghe, bằng cách dễ hiểu nhất, và giới thiệu nhiều ca lâm sàng để bạn ứng dụng các
khái niệm này trong thực hành hàng ngày. Thực tế cho thấy, ngay cả khi bạn nắm vững lý
thuyết và hiểu khái niệm TFOD ngay từ đầu, bạn vẫn có thể không áp dụng đúng khái niệm
này vào những ca bệnh đầu tiên. Tôi cố gắng giải thích một cách đơn giản nhất để bạn có thể
hiểu, như thể tôi đang giảng trực tiếp cho bạn vậy. Tôi tin rằng qua cuốn sách này, bạn sẽ nắm
được những điểm thú vị của TFOD và TFOT, và bạn sẽ giải mã được những ca bệnh khô mắt
khó và cải thiện được tình trạng khô mắt cho bệnh nhân.
Nếu cuốn sách có thể giúp bạn có hiểu biết đầy đủ về khái niệm TFOD và TFOT, giúp bạn
đưa ra lời giải thích chính xác và chọn được cách điều trị phù hợp nhất cho bệnh nhân khô
mắt, thì đó sẽ niềm vui vô cùng dành cho tôi, tác giả cuốn sách này. Trong vài ngày, tôi tin
rằng bạn có thể hiểu và nghiền ngẫm khái niệm TFOD và TFOT. Thỉnh thoảng, hãy kiểm tra
điện thoại thông minh của bạn để nhớ bản chất của TFOD và TFOT qua phần hỏi đáp trong
sách. Tôi nghĩ rằng cuốn sách này có thể chưa phải là phiên bản cuối cùng. Tôi mong muốn
các khái niệm TFOD và TFOT sẽ được cập nhật nhiều hơn sau khi có phản hồi của các bạn.
Hiện nay, các quốc gia khác nhau có những loại thuốc nhỏ mắt khác nhau để điều trị khô
mắt. Mặc dù vậy, tôi tin tưởng sâu sắc rằng, khái niệm TFOD và TFOT sẽ giúp chúng ta hiểu
biết sâu hơn về khô mắt, và nhờ vậy, sẽ có ích cho chúng ta trong khám chữa bệnh. Đó là lý do
quan trọng nhất mà chúng tôi viết cuốn sách này để giới thiệu với các bạn cách tiếp cận về
khô mắt tại Nhật Bản thông qua TFOD và TFOT.
Cuối cùng, nhân dịp này, tôi xin cảm ơn tất cả các bạn, những người đã giúp đỡ để phát
triển khái niệm này.
Tôi vô cùng mong muốn rằng, khái niệm TFOD và TFOT từ Nhật Bản, đang lan tỏa từ châu
Á qua đại dương, sẽ lan rộng ra toàn thế giới.
Bây giờ, mời các bạn đọc sách từ trang đầu tiên.
Tháng 3, 2020
Norihiko Yokoi
Đại học Y khoa Kyoto
